Artikel 15/01/2018 - Els de Roon Hertoge

Snoei Vlaams-Nederlandse spraakverwarringen weg uit je teksten

‘Poepen kunnen jullie in de bosjes doen.'

Het is een klassieker maar blijft toch een van de grappigste gevallen van Vlaams-Nederlandse spraakverwarring. Die verwarring veroorzaakte ik zelf toen ik een kampeerreis in Kirgizstan leidde en ik mijn Nederlands-Belgische tourgroep wegwijs maakte op het plekje in de wilde natuur waar we die dag onze tenten gingen opzetten. Eigenlijk wist ik stiekem al dat het Vlaamse ‘poepen’ duidt op die andere handeling die men weleens in de bosjes verricht, maar dan doorgaans met z’n tweeën. Maar het was iedere keer weer zo leuk om de gezichten te zien, dus ik hield de grap erin.

Mijn eerste kennismaking met de verschillen tussen Nederlands en Vlaams

Mijn eerste kennismaking met het Vlaams had een paar jaar eerder plaatsgevonden, toen ik in Sint-Petersburg op een studentenflat woonde. Bij mij op de gang woonde een Belgische, die kort nadat we vriendschap hadden gesloten eens verzuchtte: ‘de kuisvrouw is een vijs kwijt.’ Het klonk als: ‘de kèùsvrah is ‘n vès kwèt’ en het duurde even voordat ze uitgelegd kreeg dat de schoonmaakster ze niet allemaal op een rijtje had. Dat zinnetje halen we nu al twintig jaar aan wanneer we het over de verschillen tussen Vlaams en Nederlands hebben.

Bescherm je tegen verschillen in culturele referenties tussen Nederlands en Vlaams

Dat die verschillen complexer zijn dan alleen maar een lijstje van afwijkende woorden en uitdrukkingen, leerde ik weer veel later. Ik was inmiddels vertaler en werkte samen met mijn Belgische collega en mede-Kameleon Annelies aan een boekvertaling. We vertaalden ieder een deel van het boek en redigeerden elkaars teksten. Dit leidde tot hele discussies in de kantlijn. De verschillen in woordkeus, voorzetsels of woordvolgorde zijn evident. Maar de echte instinkers bleken juist de woorden die we gemeen hebben.

Veel daarvan hebben in de ene taal een andere frequentie dan in de andere. In het Nederlands kun je weleens ‘een vijftigtal’ schrijven, maar als je dat een hele tekst door doet, gaat het opvallen. Ook verraderlijk zijn de woorden die formeler (Vlaams ‘enkele’ waar we in Nederland liever ‘een paar’ zeggen) of informeler (Vlaams ‘mijn mama’ waar we in Nederland ‘mijn moeder’ zeggen) klinken. Of wat denk je van ‘dit’ waar een Vlaming liever ‘dat’ schrijft? We zijn het allemaal tegengekomen. En dan zijn er ook nog de culturele verschillen. Een Vlaming van een zekere generatie schijnt ‘Zet ‘m op!’ te begrijpen als een commando om een condoom aan te trekken.

Onverwachte verschillen tussen Nederlands en Vlaams

We zijn nu vele boeken en honderden kantlijndiscussies verder en nog altijd stuiten we op onverwachte verschillen. Deze week nog kwam ik erachter dat mijn vertaalmaatje Koot en Bie maar nauwelijks kende. Van Kooten en De Bie, die de taal zo verrijkt hebben met neologismen of half vergeten uitdrukkingen en die ik zo graag citeer, en vele Nederlanders (van een zekere generatie) met mij. Dankzij hen fleppen we, gaan we van Wippenstein, zetten we de pruimen op sap en als we dat goed doen zien we cirkels, sterren, gevulde koeken en stromende bergbeken. Wat dat betekent, Vlamingen? Nou, eh, hetzelfde wat je in de Kirgizstaanse natuur in de bosjes kunt doen. Met z’n tweeën welteverstaan.

Moeten je teksten aanslaan op de Vlaamse en Nederlandse markt?

Dan kun je ze landneutraal proberen te maken of twee versies schrijven, één voor de Vlaamse en één voor de Nederlandse markt. Ook op het vlak van zoekmachinemarketing zijn Vlaanderen en Nederland twee verschillende werelden. Wat in Vlaanderen scoort, is in Nederland misschien totaal onbekend. Een uitje? Een weekendje weg? Een uitstapje? Onze Nederlands-Vlaamse taaltandem Els en Annelies zoekt het voor je uit. Iets wat ze overigens ook voor tal van gerenommeerde uitgeverijen doen.

Bel ons op 09 274 13 40, mail naar info@kameleons.be of neem contact op via onderstaand formulier.